3. Economie en vrijetijdseconomie

Het buitengebied van de Zevenaar is nog niet voorzien van snel en betrouwbaar internet. In oktober 2018 hebben de gemeenten uit de regio Arnhem-Nijmegen de samenwerking afgerond, omdat de mogelijkheden om glasvezel in het buitengebied aan te laten leggen inzichtelijk waren gemaakt. Twee marktpartijen hebben onafhankelijk van elkaar interesse getoond in de aanleg van glasvezel in het buitengebied.

De kernen op het Gelders Eiland zijn voorzien van de mogelijkheid voor een glasvezel aansluiting. Ook Tuindorp is inmiddels uitgevoerd.

Verder is in het gebied Oud Zevenaar richting Babberich inmiddels glasvezel aangelegd.

Eén van de twee netbeheerders die in Zevenaar glasvezel aanleggen heeft een gebiedsonderzoek uitgevoerd naar de behoefte aan glasvezel in het buitengebied tussen Pannerden en Herwen. De conclusies zijn ons nog steeds niet bekend en de door de netbeheerder zelf opgelegde deadline voor aanleg is inmiddels ruim verstreken. De gemeente heeft hier geen invloed op.

Tot slot heeft een netbeheerder een aanvraag ingediend voor de aanleg van glasvezel in de industriegebieden, Mercurion, Tatelaar/Hengelder, Zuidspoor en 7Poort. Deze aanvraag is goedgekeurd. Wij verwachten dat medio 2023 alle percelen zijn aangesloten.

Om vraag en aanbod naar werklocaties (bedrijventerreinen, kantoorlocaties en perifere detailhandel) in de regio voor 2021 in balans te brengen, is het RPW opgesteld en door de provincie vastgesteld en juridisch verankerd in de provinciale omgevingsverordening. Dit RPW moet nu worden uitgevoerd. Hiervoor is een werkplan, met een werkorganisatie, opgesteld, dat de komende jaren wordt uitgevoerd. De kosten hiervoor zijn begroot op € 95.000 op jaarbasis. Dit is geaccordeerd in het regionaal portefeuillehoudersoverleg EZ en de kosten worden door de regio doorberekend aan de deelnemende gemeenten. Deze bijdrage is afhankelijk van het aantal inwoners.

Binnen de productieve opgave heeft de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen (GMR) de monitor regionaal programma werklocaties (RPW) uitgevoerd. Op basis hiervan is de nieuwe vraag naar werklocaties in beeld gebracht. Ook worden in de monitor RPW de uitgangspunten uit de nota 'Economie van de toekomst' en de uitgangspunten uit de verstedelijkingsstrategie meegenomen. De monitor RPW is de basis voor de verdeling van de ontwikkelruimte begin 2023.

De ambitie van de Liemers economische visie is het beter benutten van ontwikkelkansen en economische potentie van de Liemers door het regionaal inzetten en leveren van extra inspanningen op de speerpunten logistiek, maakindustrie en vrijetijdseconomie (inclusief retail).
De volgende doelstellingen willen we bereiken:
- groei werkgelegenheid met 5% per jaar
- groei werkgelegenheid voor hoogopgeleide arbeidskrachten met 2% per jaar
- opstellen regionale ontwikkelagenda die als basis dient voor nieuwe werklocaties
- gezamenlijke branding op logistiek en vrijetijdseconomie
- kennisdeling, innovatie en samenwerking in de maakindustrie

Een belangrijk onderdeel van de Liemerse Ambassade is de uitvoering van de Liemerse economische visie (LEV). Het uitvoeringsprogramma richt zich op de volgende thema’s:

1. Ontwikkelagenda 2040
   Dit resultaat is behaald, door het opstellen van een gezamenlijke aanvraag voor de toekenning van ontwikkelruimte voor werklocaties in de Groene Metropool Regio. Deze gezamenlijke aanvraag is afgestemd met de 5 Liemerse gemeenten en kan worden gezien als een bouwsteen voor regionale gebiedsuitwerking van de verstedelijkingsvisie.
2. Branding Liemerse logistieke hotspot
   Binnen verschillende projecten op de thema’s Human Capital en Duurzaamheid is ingezet en geparticipeerd op de branding van logistiek. Voor een gedetailleerde verantwoording zie raadsinformatiebrief 2023-015 van 1 februari 2023.
3. Fieldlab Smart Industry
   Naar aanleiding van de behoefte verkenning uit 2021 hebben zes bedrijven in 2022 een aantal bijeenkomsten georganiseerd en de behoefte uitgesproken om op het gebied van ‘productielogistiek’ concrete stappen te maken met elkaar. In 2023 zal dit verder worden uitgediept met de Fieldlap deelnemers.
4. Branding Liemerse vrije tijd
   In 2022 is veel gebeurd:

• Het marketing & organisatieplan en het bijbehorende actieplan "Kijk verder in de Liemers" is geactualiseerd;
• Een medewerker marketing en communicatie is aangesteld;
• Ook is gestart met de bouw van een nieuwe website;
• Het eindrapport over Gastheerschap van de Liemers is bestuurlijk gedeeld
• Er is een start gemaakt met de uitwerking van de opgenomen conclusies en adviezen.

In 2017 is het inspiratiedocument opwaardering openbare ruimte centrum Zevenaar opgesteld. Op basis hiervan stellen we een aantal maatregelen voor om het centrum toekomstbestendig te maken. Hieraan wordt gefaseerd uitvoering gegeven. In 2019 richten we ons op het planten van beeldbepalende bomen bij de entrees van het centrum, het verder opwaarderen van de stegen en het structureren van het fietsparkeren.

De definitieve bestelling van de boombanken is ingetrokken. Dit had te maken met het feit dat Muldershof en De Markt heringericht worden. Voor Muldershof geldt dat we een pas op de plaats maken totdat we weten welke functies hier de toekomst voorzien worden. Hierover gaan we met vastgoedeigenaren in gesprek. De herinrichtingsplannen van de Markt zijn inmiddels uitgewerkt. De boombank nabij de Markt zal binnenkort ingekocht gaan worden. Plaatsing geschiedt tegelijk met de werkzaamheden van de herinichting van de Markt. De boombank nabij Muldershof zal nu solitair van het herinrichtingsplan Muldershof worden uitgewerkt. De uitwerking gevolgd door de inkoop zal verder worden opgepakt. Levering en plaatsing van beide boombanken voorzien wij in 2023. In de tussentijd kijken we samen met de centrumondernemers of op een aantal locaties losse banken geplaatst kunnen worden.

In de komende tijd wordt het voormalig gemeentehuis aan het Raadhuisplein herontwikkeld door de eigenaar. In aansluiting hierop richten wij het plein opnieuw in, waarbij wij de uitgangspunten van het Inspiratiedocument opwaardering openbare ruimte centrum Zevenaar toepassen.

In september zijn we gestart met de uitvoering. We verwachten het project in mei 2023 af te ronden.

Om de economische waarde van bedrijventerreinen te behouden, knappen we verouderde bedrijventerreinen op. Dit gebeurt op logische momenten. De bedrijventerreinen die we als eerste herstructureren zijn Tatelaar in Zevenaar en Halve Maan in Lobith. We kunnen nog niet aangeven wanneer we hiermee starten, omdat we eerst belangrijke verkeerskundige maatregelen moeten nemen. In de economische visie en het uitvoeringsprogramma die we opstellen is herstructurering van bedrijventerreinen een thema.

In 2022 is een inloopbijeenkomst en een online enquête gehouden voor de ondernemers van de industrieterreinen Hengelder en Tatelaar. De resultaten zijn geanalyseerd en teruggekoppeld aan de stakeholders. Daarnaast zijn diverse offertes opgevraagd op het gebied van vergroening en verduurzaming en besproken met de stakeholders. Tevens zijn twee groepen studenten van de HAN aan de slag gegaan met onderzoeken naar collectieve duurzaamheid én reststromen karton. Dit heeft geresulteerd in twee onderzoeksrapporten met aanbevelingen. Het onderzoek naar reststroom karton is een uitwerking van het eerste onderzoek van de HAN. De resultaten van deze onderzoeken zijn teruggekoppeld aan de stakeholders.

Wij gaan diverse activiteiten uitvoeren in en om het gebouw Raadhuisplein 1. De warmte/koude-opslag wordt afgedicht en het voormalige gemeentehuis zal deels worden gehuurd voor de functies: openbaar toilet, fietsenstalling en kantoorruimte voor de marktmeester en evenementen.

In eerste instantie is in 2019 door het college het volgende gebruik beoogd:
• Ruimte geschikt voor maatschappelijk voorzieningen (evenementen);
• Fietsenstalling;
• Openbaar toilet.

Eén van de wensen van de raad was een openbare fietsparkeergarage en een hufterproof toilet. Naar aanleiding van deze wensen hebben interne gesprekken plaatsgevonden om diverse inrichtingsopties af te wegen. Huidige beperkende factoren zijn;
• Ontoereikend budget (nu € 140.000,-);
• Toegenomen risico’s en maatregelen brandveiligheid fietsenstalling vanwege accu’s elektrische fietsen;
• Controle en toezicht.
Daarbij zijn de afgelopen jaren geen vragen en/of verzoeken ontvangen binnen de Gemeente Zevenaar over het ontbreken van een dergelijke inpandige fietsstalling.

Nieuw voorstel
Uit intern beraad en gesprekken met de stakeholders is een inventarisatie gemaakt van de huidige behoeften voor deze locatie. Vanaf het moment dat hier een uitgewerkt voorstel voor ligt inclusief reële kosten, leggen wij dit aan uw raad voor.

In het derde kwartaal 2023 leggen wij de geactualiseerde plannen aan u voor.

We gaan de nog circa 40 hectare beschikbare gronden op BusinessPark 7Poort uitgeven. Hiervoor zijn versnellingsmaatregelen in gang gezet. Dit zijn onder andere de herinrichting van de Wal Masqué, het aanleggen van de Weg 7Poort en het (inter)nationaal op de kaart zetten van 7Poort door actieve marketing, acquisitie en de aanleg van een 2e viaduct (zie activiteit 2.1.1).
De kosten en opbrengsten zijn verwerkt in de GREX Zevenaar Oost.

In 2022 zijn op BusinessPark 7Poort drie kavels verkocht met een gezamenlijke oppervlakte van ca. 4,8 hectare. Door de onduidelijkheid rond het Tracébesluit A15/A12 blijft de levering van één kavel vooralsnog uit. Voor de resterende beschikbare kavels hebben zich concrete kandidaten gemeld. Voor de nog niet verkochte kavels geldt dat we deze niet meer één op één kunnen verkopen als gevolg van het 'arrest van Didam'. Hiervoor is inmiddels uitgiftebeleid opgesteld en vastgesteld.
De realisatie van de waterstructuur is gestart en wordt i.v.m. de afzet van de vrijkomende grond en zand gefaseerd uitgevoerd. Eind 2023 zal de waterstructuur en de definitieve inrichting van de Wal Masqué gereed zijn. De definitieve inrichting van de infrastructuur is eveneens gestart en wordt eveneens gefaseerd uitgevoerd. De eerste fase zal medio 2023 worden opgeleverd. De tweede fase zal worden gestart op het moment dat de laatste kavels op het achterste deel van BusinessPark 7Poort ontwikkelt en bebouwd zijn.

Voor de ontwikkeling van 7PoortII (36 ha netto) wordt de ruimtelijke visie geconcretiseerd, de planologische procedure voorbereid en opgestart. Daarnaast wordt gelijktijdig met de ruimtelijke visie een financiële haalbaarheidsanalyse opgesteld. Daartoe is een plan van aanpak opgesteld en zijn door de raad voor 2022 en 2023 financiële middelen beschikbaar gesteld.

Afgelopen jaar werden we geconfronteerd met diverse geopolitieke ontwikkelingen. De effecten hiervan hebben zich gemanifesteerd in met name prijsstijgingen en rentestijging. Bij de herziening van de grondexploitatie per 1 januari 2023 is dit in cijfers vertaald.

Kennisnemen van de vertraging in de uitgifte van kavels als gevolg van het 'Arrest van Didam' en het daardoor noodzakelijke opstellen van uitgiftebeleid.  

Het ontwikkelen van de FOZ op BusinessPark 7Poort is in de 'voorbereidingsfase'. Dat betekent dat we werken aan de planuitwerking, de omgevingsvergunning en de voortgang van het Actieplan (convenant).

Vanwege de nog steeds uitblijvende, definitieve duidelijkheid omtrent de aansluiting Zevenaar-Oost als onderdeel van het project "doortrekking A15 / verbreding A12", is de levering van de kavel nog steeds opgeschort. Op basis van de huidige inzichten en verwachtingen is de gronduitgifte ten behoeve van de Fashion Outlet Zevenaar nu voorzien medio 2023. Realisatie start direct na levering van de kavel. Opening van de FOZ staat nu gepland in voorjaar 2025.
Het voorziene moment van gronduitgifte is niet in strijd met de afspraken hieromtrent in de koop- en realisatieovereenkomst van de Fashion Outlet Zevenaar.

Kennis nemen van de vertraging in de gronduitgifte ten behoeve van de Fashion Outlet Zevenaar als gevolg van het uitblijven van definitieve duidelijkheid omtrent de aansluiting Zevenaar Oost als onderdeel van het project 'doortrekking A15 / verbreding A12' (ViA15).

We stimuleren startende bedrijven om de werkgelegenheid in onze gemeente te verhogen. Wat de beste manier is om dit te doen zal blijken uit de nog op te stellen economische visie Zevenaar. In de economische visie Zevenaar gaan we bepalen welk resultaat we nastreven met deze maatregel.

Vanuit de ambitie 'Meer ruimte voor ondernemerschap' wilden de Zevenaarse ondernemersverenigingen in 2022 een themabijeenkomst voor startende en jonge ondernemers organiseren, gefaciliteerd door de gemeente. Deze bijeenkomst heeft niet plaatsgevonden. Wel zijn startende en jonge ondernemers uitgenodigd voor de ontbijtbijeenkomst die georganiseerd is in het kader van de Dag van de Ondernemer op 25 november 2022.

Wij zetten in op een divers en kwalitatief sterk cultureel aanbod en het behoud van een breed en hecht verenigingsleven. Dit verhoogt de aantrekkingskracht van onze gemeente. We stimuleren het maken, delen en ontmoeten door culturele festivals te ondersteunen. Hiermee dragen we ook bij aan de profilering van onze gemeente en de kernen in het bijzonder. Samen met de gemeenten Duiven en Westervoort en de provincie investeren we met het Cultuur- en Erfgoedpact 2017-2020 in de Liemers in kunst, cultuur en erfgoed (bestaand beleid). Inwoners, verenigingen en organisaties voeren samen de activiteiten en projecten uit. Dit draagt bij aan een sterke, trotse en leefbare regio.

Culturele activiteiten, klein en groot, zijn weer opgestart na de coronacrisis. In de vastgestelde meerjarenbegroting 2023-2026 is de bijdrage aan stichting Muziekstad Zevenaar voor 2023 incidenteel verhoogd met € 10.000 (tot € 25.000). Daarnaast heeft het Cultuur- en Erfgoedpact een vervolg gekregen van 2022 tot 2024. Ook heeft het programma 75 jaar vrijheid een vervolg gekregen waarbij wij als Zevenaar zijn aangesloten bij de regio Achterhoek en de Duitse grensregio's.

Cultuur is de smaakmaker van onze gemeente en een gezonde culturele infrastructuur vormt de basis van een bloeiend cultureel leven. Kunstwerk!, de fusie van de vier Liemerse professionele culturele organisaties het Musiater, Bibliotheek de Liemers, het Liemers museum en de Volksuniversiteit voor Zevenaar e.o., vormt hier een belangrijk onderdeel van.
Wij subsidiëren het op elkaar afgestemde productaanbod op het gebied van kunst en cultuur, erfgoed, muziekonderwijs, lezen en literatuur, debat en educatie dat Kunstwerk! biedt. Middels prestatieafspraken zorgen wij er voor dat de producten van Kunstwerk! bijdragen aan identiteitsvorming, ontmoeting en ontplooiing. We zorgen dat Kunstwerk! actief de samenwerking met verenigingen zoekt.
De wettelijke educatie-taken van Bibliotheek de Liemers zijn volop in ontwikkeling. Wij zorgen er voor dat deze (het volgen van) goed onderwijs, het vinden van een baan of het aangaan van sociale contacten ondersteunen. Het betreft onder meer lees- en taalbevorderingsactiviteiten, doorlopende leerlijnen en burgerschapsvorming.
Omdat de culturele infrastructuur in de Liemers over de gemeentegrenzen heen ligt, stemmen we in deze af met de gemeenten Duiven, Westervoort en Montferland.

In 2022 is een start gemaakt met het opstellen van vernieuwde prestatieafspraken met Kunstwerk!. In de meerjarenbegroting 2023-2026 is de taakstelling op het onderdeel volwasseneneducatie met een jaar opgeschort, in het kader van de effectiviteit van preventieve voorzieningen.

De Turmac Cultuurfabriek is een podium voor samenwerking en biedt onze inwoners producten en diensten op het gebied van werk- en inkomen, welzijn, cultuur, cinema, media, educatie en erfgoed. Samen met de partners werken we aan een collectief programma, waarbij ontmoeten, ervaren en beleven centraal staan en we verbindingen leggen met onze ambities en doelstellingen in het sociaal domein. We zetten de komende jaren in op het versterken van de exploitatie.

De Turmac Cultuurfabriek is in 2022 pas voor het eerst op volle toeren gaan draaien. Hierdoor kwamen diverse knelpunten naar voren wat betreft beheer en exploitatie van de Turmac, met name op het gebied van veiligheid en de samenwerking tussen de partijen. Wij werken samen met Ataro B.V. en Hal12 om deze knelpunten op te lossen, maar dit is niet direct te realiseren. In 2023 gaan wij hier verder mee.

Door in te zetten op vrijetijdseconomie wilt u een bijdrage leveren aan de volgende ambities:

• een aantrekkelijker woon- en vestigingslocatie
• meer werkgelegenheid

Om deze ambities te bereiken heeft u de volgende doelstellingen geformuleerd:
1.   meer tevreden inwoners over de mogelijkheden voor vrijetijd
2.   een toename van bestedingen door toeristen en recreanten
3.   meer tevreden toeristisch-recreatieve ondernemers over het ondernemersklimaat
4.   toename van het aantal dagtoeristen
5.   groei van het aantal overnachtingen

Dit gaan wij realiseren door werkzaamheden uit te voeren binnen de volgende taakvelden:
a.   toeristische infrastructuur (paden, routes, bewegwijzering)
b.   ontwikkeling van aanbod voor dag- en verblijfsrecreatie
c.   samenwerking en kwalitatief & innovatief ondernemerschap
d.   marketing, informeren & inspireren
e.   doeltreffend beleid

a.         Toeristische infrastructuur (paden, routes, bewegwijzering):
Op het gebied van wandelinfrastructuur hebben wij voor de klompenpaden Pannerdensche Waard, Giesbeek en het kinderklompenpad in Giesbeek de routes bepaald en zijn grondeigenaren benaderd. De toeristische bewegwijzering is in overleg met deelnemende ondernemers vernieuwd en aangevuld. We hebben verder gewerkt aan het project 'Toevoegen voorzieningen in de openbare ruimte langs toeristische routestructuren'. We hebben onderhandelingen gevoerd met de ondernemer van het veer Pannerden-Millingen aan de Rijn met als doel het behoud van een jaarronde veerverbinding.

b.         Ontwikkeling van aanbod voor dag- en verblijfsrecreatie:
We hebben de Romeinse Limes zichtbaar gemaakt met de realisatie van de Romeinse Baadster in de Bijland inclusief bijbehorende informatiepanelen. Ook hebben we een Romeinen doeboek over de Liemers laten maken, die verspreid is onder alle basisscholen in Zevenaar. We hebben verkend hoe we het publiek bekend kunnen maken met de recente opgraving van het Romeinse tempelcomplex Herwen-Hemeling. In de gesprekken met diverse belanghebbenden hebben wij een trekkersrol vervuld. In GMR-verband hebben wij meegewerkt aan het onderzoekproject 'Beleefbaar maken Romeins Verleden' in de regio Arnhem-Nijmegen. We hebben meegewerkt aan het opstarten van het regionale project 'Masterplan Limes'.  In GMR-verband hebben we meegewerkt aan het rapport 'Belevingsgebieden van de regio Arnhem-Nijmegen'. Iets soortgelijks hebben we gedaan voor 'Belevingsgebieden IJsselvallei'. We hebben gewerkt aan het door Rijkswaterstaat gefinancierde project Kijkers langs het Pannerdensch kanaal. We hebben gewerkt aan de verkenning naar een "Rijnobservatorium" (werktitel). Wij hebben deelgenomen aan de begeleidingsgroep van het GMR-project 'Vitaliteitsonderzoek naar de dag- en verblijfsrecreatieve bedrijven in de regio Arnhem-Nijmegen'. We hebben waar mogelijk positief geadviseerd over nieuwe verblijfsaccommodaties.

c.          Samenwerking en kwalitatief & innovatief ondernemerschap:
We hebben het grootste deel van het project IVN-cursus 'Gastheer van het landschap' uitgevoerd. We hebben een bijdrage geleverd aan het opstarten van de campagneboard de Liemers, waarvan Toerisme Veluwe Arnhem Nijmegen (TVAN) de trekker is.

d.         Marketing, informeren & inspireren:
Vanuit "Kijk verder in de Liemers" is, bij de Liemerse Ambassade, een marketingmedewerker aangetrokken. We hebben het onderzoek naar toekomstgericht gastheerschap in de Liemers afgerond en zijn, naar aanleiding daarvan, gestart met het uitvoeren van acties. Met name het realiseren van TIP's (Toeristische Informatiepunten). We zijn als Liemers bezig geweest met het herformuleren van de opdracht aan TVAN.

e.         Doeltreffend beleid:
Door in te zetten op bovengenoemde punten hebben wij bijgedragen aan de uitvoering van het beleidskader vrijetijdseconomie Zevenaar 2030.